Als het water je tot aan de lippen staat…

Ondergedompeld…

Schuldig!

In Nederland zitten naar schatting 1.4 miljoen huishoudens in de schuld. Dat is 1 op de 5 huishoudens! In Almere is het percentage mensen met schulden ongeveer gelijk aan het landelijk gemiddelde. Elk jaar opnieuw komen er zo’n 1500 huishoudens in de schuldsanering terecht.

Nog altijd rust op het hebben van schulden een gigantisch taboe. Mensen die ’t financieel niet kunnen bolwerken vragen vaak pas hulp als het te laat is. Gemiddeld zitten ze dan al zo’n vijf jaar in de schulden en hebben ze € 43.000,- schuld bij dertien verschillende schuldeisers. Het gevaar van (te) lang wachten is dat zelfs kleine schulden groot worden. Dat komt door een stapeling van boetes en kosten.

Slecht voorbereid
Schulden kunnen onder andere ontstaan door ingrijpende gebeurtenissen als een echtscheiding, geboorte van een kind, 18 jaar worden, baanverlies, pensionering of de dood van een partner. Als gevolg daarvan kunnen er een grote veranderingen ontstaan in uitgaven of inkomsten. En een aanpassing aan de nieuwe situatie is soms moeilijk of niet snel te realiseren. Denk aan een verhuizing, of het juist niét kunnen verhuizen vanwege een tekort aan passende woningen of het opzeggen van contracten. Mensen zijn zich vaak onvoldoende bewust van financiële risico’s en zijn dan ook slecht voorbereid op consequenties van zulke life-events.

Persoonlijke ramp
Niet zelden raken ze dan in de schulden. Als dat gebeurt, betekent dat meestal een persoonlijke ramp. Het gezins- en sociale leven lijdt eronder, net zoals opleiding of carrière. Daarbij kost het vaak ongeveer een ton om iemand weer uit de schuldhulpverlening te krijgen. Schuldproblematiek gaat gepaard met veel schaamte en wordt teveel nog verzwegen. Terwijl het iedereen kan overkomen.

De aanpak in Almere
‘In Almere is het goed geregeld. De burger met schulden krijgt de aandacht die hij of zij nodig heeft,’ vertelt Annemiek Swart van Plangroep Almere. Plangroep heeft het mandaat in Almere voor het uitvoeren van de zogenaamde curatieve schuldhulpverlening. Maar naast de Groep zijn er veel sociale partners die samen een vangnet vormen voor mensen met schulden. Elke partner heeft een eigen rol en verwijst door wanneer nodig. De Wijkteams ondersteunen bij nagenoeg alle vragen op het gebied van zorg en welzijn. Bij het lezen van brieven, het contact opnemen met een schuldeiser, het inschakelen van psychische hulp tot het zoeken van (tijdelijke) huisvesting of vragen rond scheidingen. De Wetswinkel is er voor een ‘eerstelijns juridisch advies’ bij bijvoorbeeld echtscheidingen of baanverlies. Stichting Mee helpt mensen met een beperking. Het Zelfstandigenloket Flevoland richt zich op ondernemers. Het Gilde helpt mensen met hun thuisadministratie. En het project ‘Get a Grip’ van Humanitas biedt Almeerders tussen de 16 en 24 jaar hulp bij geldzaken.

Stabilisatie van schulden
‘De schuldbemiddelingstrajecten voor particulieren die niet meer uit hun schulden kunnen komen, worden echter alleen door Plangroep uitgevoerd,’ zegt Annemiek. Mensen kunnen zich hiervoor aanmelden bij Plangroep. Bij aanmelding moet je een vragenlijst invullen. Daaruit blijkt of direct schuldbemiddeling mogelijk is of dat eerst andere problemen opgelost moeten worden. Het kan om lopende financiële problemen gaan, maar ook om verslavingsproblematiek of problematiek op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg. In deze gevallen verwijst Plangroep naar de afdeling Maatwerk Ondersteuning Schuld Stabilisatie (OSS) van de Schoor. Daar werken maatschappelijk werkers die gespecialiseerd zijn in geld- en schuldenproblematiek. De maatwerker werkt met een speciaal opgeleide medewerker van Humanitas en een sociaal raadsman of -vrouw in het Team Ondersteuning Schuldstabilisatie (TOSS). Zij helpen met de net genoemde problemen, met het op orde brengen van het dossier voor Plangroep of met zaken als loonbeslagen, belastingtoeslagen of mogelijke vrijstelling van belasting. Doel is om samen tot stabilisatie van schulden te komen, zodat de stap richting Plangroep gezet kan worden.

Ze laten zich niet zien…
Annemiek: ‘Er is een tamelijk grote groep mensen die wel schulden heeft, maar zich niet laat zien. Almere probeert deze mensen te bereiken en hen te bewegen zich eerder aan te melden.’ Dat gebeurt onder meer door samen met de wooncorporaties, de zorgverzekeraars en energieleveranciers aan vroege signalering te doen. Mensen met betalingsachterstanden bij één van deze partijen krijgen bezoek van een schuldhulpverlener die hulp aanbiedt. ‘De resultaten zijn heel positief,’ volgens Annemiek. ‘Maar beter is natuurlijk om schulden zoveel mogelijk te voorkomen. Daarom zetten we samen met onze zorgpartners in deze stad stevig in op preventie.’

Jongeren en geldzaken
De gemeente Almere hanteert een preventieve aanpak, die gericht is op financiële educatie van kinderen en jongeren. Volwassenen die als kind niet van hun ouders hebben geleerd hoe ze met geld moeten omgaan, blijken twee keer zo vaak betalingsachterstanden en -problemen te hebben. Zodra je in ons land 18 jaar wordt, ben je zélf verantwoordelijk voor je financiële verplichtingen, moet je een zorgverzekering afsluiten en mag je zorgtoeslag aanvragen. Wethouder Soetekouw geeft gastlessen op scholen en gaat met jongeren in gesprek over geldzaken. Ook sociale partners verzorgen gastlessen en workshops.

Niet goed op de hoogte
Margareth den Heeten is budgetcoach bij ROC Flevoland. Ze ondersteunt leerlingen bij hun financiële vraagstukken. Dat veel jongeren in meer of mindere mate in de schulden zitten, is haar niet vreemd: ‘Het geldt voor ongeveer 7% van de jongeren. Dat komt bijvoorbeeld doordat ze niet goed op de hoogte zijn van de toeslagen waarop ze recht hebben, doordat ze andere keuzes maken of moeite hebben om uit te komen met de studiefinanciering.’ Ook Margareth geeft voorlichting op school. ‘Ik vertel onder meer wat de gevolgen zijn als je je zorgverzekering niet betaalt. Daar kun je over twintig jaar nog last van hebben.’

Uitgeven wordt steeds makkelijker
Het valt Economieleraar Dennis Zoomer van de Meergronden op, dat sommige leerlingen volstrekt geen besef hebben van geld. Hij zegt: ‘Met digitaal geld heb je niets in handen. Het gaat allemaal automatisch en het uitgeven wordt steeds makkelijker.’ Daarom vindt hij het belangrijk om zijn leerlingen financieel bewust te maken en heeft hij een lesproject ontwikkeld. De leerlingen starten met een Swot-analyse van zichzelf, bepalen een toekomstige baan en brengen vervolgens hun financiële situatie in kaart, tot en met een begroting aan toe. Dennis: ‘Eigenlijk zou financiële educatie standaard deel uit moeten maken van elk schoolcurriculum.’