Het vertrouwen in de overheid
Afgelopen week heeft de Almeerse Wetswinkel een bijzondere gastspreker mogen ontvangen. In tegenstelling tot de regionale problematiek waar wij ons in Almere gebruikelijk voor inzetten, besprak de spreker nationale casuïstiek omtrent de afhandeling van de toeslagenaffaire. Een donkere gebeurtenis uit de juridische geschiedenis van Nederland, die helaas tot op het heden niet opgelost is. De toeslagenaffaire symboliseert een alsmaar groter wordend probleem in Nederland, namelijk het dalende vertrouwen in het optreden van de politiek en de Nederlandse overheid. Uit de publicatie van de meest recente cijfers van het CBS kunnen we bijvoorbeeld halen dat slechts 25% van de Nederlandse beroepsbevolking op het moment van spreken nog vertrouwen heeft in de Tweede Kamer, een schrikwekkend laag percentage.
In het kader van onze democratische rechtsstaat, en teneinde het vertrouwen in de Nederlandse overheid te verbeteren, kennen we in Nederland artikel 110 van de Grondwet: “De overheid betracht bij de uitvoering van haar taak openbaarheid volgens regels bij de wet te stellen.”. De uitvoering van dit artikel vinden we in verschillende wetten, waaronder de recent geïntroduceerd Wet Open Overheid. Deze wet doet een poging het vertrouwen in onze bestuurders te verbeteren, door een plicht tot transparantie van overheidstaken op te nemen. In deze maand (mei) is het precies 1 jaar geleden dat deze wet in werking is getreden, maar is de Nederlandse overheid hierdoor transparanter geworden?
In beginsel lijkt er niet heel erg veel veranderd ten opzichte van de oude Wob (Wet Openbaarheid Bestuur), die mensen wellicht nog wel kennen. Het grootste verschil zit hem in de nieuwe inspanningsverplichting van bestuursorganen. Voorheen moest men een zogeheten ‘Wob-verzoek’ sturen naar een bestuursorgaan, met daarin een verzoek tot het openbaar maken van bepaalde informatie uit bijvoorbeeld een gemeente of provincie, waarna het desbetreffende bestuursorgaan hierover zou oordelen. Deze mogelijkheid bestaat nog steeds in de nieuwe WOO, maar we hebben sinds kort ook de actieve openbaarmaking. Op de website https://open.overheid.nl/ heeft de overheid nu de taak gekregen uit eigen beweging documenten te publiceren, zonder hier vooraf toe te hoeven worden aangemaand. En omdat bijvoorbeeld Whatsappberichten van overheidsfunctionarissen, die hiermee hun taken uitvoeren, ook onder de reikwijdte van de WOO vallen, kunnen we met bijvoorbeeld de trefwoorden ‘Sywert van de Lienden’ een kijkje nemen in de chatgesprekken van Hugo de Jonge! Daarnaast blijven de oude openbaarheidsverzoeken bestaan, en kan iedere burger, zonder belang erbij te hebben, een boel informatie opvragen bij een bestuursorgaan. Mocht een bestuursorgaan deze niet hebben (maar behoort deze informatie daar wel te berusten), dan hebben we met het nieuwe artikel 4.2 een nieuwe verplichting voor dit bestuursorgaan om deze van de desbetreffende partij te vorderen.
Toch wel interessant, die actieve openbaarmaking. De bestuursorganen lijken hiermee toch wel iets zwaarder te zijn belast met de taak de transparantie van het bestuur te verbeteren. Gaat dit op den duur het vertrouwen in onze Kamers en onze overheid als geheel herstellen? Dat weten we nog niet. Veel mensen lijken er in mijn naaste omgeving namelijk niet van op de hoogte te zijn. Heeft deze nieuwe wet iets met jullie persoonlijke vertrouwen in de overheid gedaan?
Haithem Akile
Stichting Wetswinkel Almere